|
меваларда ҳам бўлади. Масалан сабзавот бозорида савдогар деҳқондан оладиган муайян тўлов эвазига шу деҳқон фойдасига сотади.
Бу ишларнинг ҳаммаси, ширкатлар ёки корхоналар билан савдогарлар ўртасида бўладими ёки йирик савдогарлар билан кичик савдогарлар ўртасида бўладими ёки савдогарлар билан мижозлар ўртасида бўладими, ҳеч фарқсиз, ҳаммаси даллолликдир ва бундай ишлар билан шуғулланувчиларни симсорлар дейилади. Симсор бир ишдаги ишончли вакил ва уни назорат қилувчидир. Кейинчалик бу исм савдо-сотиқни бошқарадиганларга нисбатан қўлланадиган бўлди. Фақиҳлар симсорга «бошқа бировнинг фойдасига муайян иш ҳақи эвазига олди-сотди қиладиган кишининг исми» деб таъриф беришган. Бу таъриф даллолга ҳам тўғри келади. Чунки даллол бошқа бировнинг фойдасига муайян ҳақ эвазига олди-сотди қилади. Симсорлик ва даллоллик шаръан ҳалол бўлиб, тижорий ишлардан ҳисобланади. У шаръан молга эга бўлинадиган иш турларидан биридир. Аҳмад Қайс ибн Абу Ғараза Кинонийдан шундай деганини ривоят қилди: Биз Мадина бозорларида савдо-сотиқ қилар ва «симсор» (даллол) деб аталар эдик. Росулуллоҳ с.а.в. олдимизга келиб бизни ўзимиз атагандан кўра яхшироқ исм билан атадилар:
«يَا مَعْشَرَ التُّجَّارِ، إِنَّ هَذَا الْبَيْعَ يَحْضُرُهُ اللَّغْوُ وَالْحَلِفُ فَشُوبُوهُ بِالصَّدَقَةِ»
«Эй савдогарлар жамоаси! Албатта савдода беҳуда нарса ва қасам ҳозир бўлади, бас унга садақани аралаштириб туринглар». Бунинг маъноси шуки, сотувчи молини ҳаддан ортиқ васф қилиб, керагидан ортиқ беҳуда гапларни айтиб юбориши мумкин. Лекин ёлғон даражасига етмайди. Молининг бозорини чаққон қилиш учун ўйламай қасам ичиб юбориши мумкин. Пайғамбаримиз мана шуни маҳв қилиб ўчириб ташлаш учун садақага чорладилар. Демак Росулуллоҳ с.а.в.нинг даллоллар ишини маъқуллаганидан ва уларга: «Эй савдогарлар жамоаси», деб айтганидан даллолликнинг жоизлиги ва у тижоратдан эканлиги аён бўляпти. Бу ҳадис даллоллик шаръан ҳалол эканига, у шариатдаги жоиз муомалалардан эканига далилдир.
384-бет
Бетлар: 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434